Ο εφιάλτης της δραχμής

Του Ζώη Τσώλη από tovima.gr

Την ώρα που το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα αναζητεί βιώσιμη λύση για τη διακυβέρνηση της χώρας και τη διατήρησή της εντός της ζώνης του ευρώ, οι πολυεθνικές εταιρείες που έχουν επενδύσει κεφάλαια ή κάνουν μπίζνες στη χώρα μας βομβαρδίζουν τις πρεσβείες και τα Επιμελητήρια των χωρών τους με ερωτήματα για την επόμενη μέρα της ελληνικής οικονομίας.

Η αγωνία είναι μεγάλη, οι ξένες επιχειρήσεις «κουμπώνονται», πολλές ετοιμάζονται να φύγουν. Ολοι αναζητούν εξειδικευμένη πληροφόρηση για να χαράξουν τη στρατηγική τους. Πέραν των επίσημων δελτίων της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του ΔΝΤ, οι απαντήσεις που δίνουν ευρωπαϊκές πρεσβείες αλλά και η αμερικανική μέσω των εμπορικών ακολούθων και των επιμελητηρίων τους στα μέλη τους είναι καθησυχαστικές μόνο στον βαθμό που οι πολιτικές εξελίξεις θα οδηγήσουν στην άμεση έγκριση του πακέτου βοήθειας προς την Ελλάδα και στην ενίσχυση της σταθερότητας στην ευρωζώνη.

Σε διαφορετική περίπτωση προβλέπουν «χάος».

Το κεντρικό συμπέρασμα έκθεσης που αποκαλύπτει «Το Βήμα της Κυριακής» για «την επόμενη μέρα στην περίπτωση εθνικής πτώχευσης» είναι ότι η Ελλάδα έχει ελάχιστο χρόνο ακόμη – έως το τέλος Δεκεμβρίου – να αποφύγει την άτακτη χρεοκοπία που θα δημιουργούσε στη χώρα καταστάσεις που έζησε η Αργεντινή πριν από 10 χρόνια, και ντόμινο δραματικών εξελίξεων στην ευρωζώνη. Σε μια τέτοια περίπτωση η εθελοντική αποχώρηση από το ευρώ και η επιστροφή στη «νέα δραχμή» θα ήταν μονόδρομος.

Πρόκειται για εφιαλτικό σενάριο το οποίο ασφαλώς προσπαθούν να αποτρέψουν οι Ευρωπαίοι παρότι, όπως αποκαλύπτεται στο ίδιο κείμενο, το θέμα της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ είχε τεθεί από τη γερμανίδα καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ από τον Μάρτιο του 2010 αλλά είχε απορριφθεί, καθώς η «αποβολή» μιας χώρας από το ευρώ δεν προβλέπεται από τις συνθήκες, παρά μόνο η εθελοντική έξοδος κάτι που δεν μπορεί να αποτραπεί.

Στην έκθεση περιγράφονται όλα όσα θα συμβούν την επόμενη μέρα στην περίπτωση που επικρατήσει το σενάριο της εθνικής κατάρρευσης και δίνονται σαφείς οδηγίες για τη διασφάλιση των συμφερόντων των επιχειρήσεων σε κάθε περίπτωση.

Η έκθεση

Στην εισαγωγή της έκθεσης αναφέρεται ότι:

«Η ελληνική κρίση χρέους πρέπει να θεωρηθεί ως μια δεύτερη αναπόφευκτη φάση της διεθνούς οικονομικής κρίσης, που ακολούθησε την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008.

»Η Ελλάδα έχει υιοθετήσει το ευρώ από την 1.1.2002, αν και λέγεται ότι έχει συμμορφωθεί με τα κριτήρια του Μάαστριχτ μόνο μία χρονιά μετά την εισαγωγή του ευρώ, το 2006.

»Από τότε η ελληνική οικονομία έχει επιδεινωθεί.

»Η Ελλάδα έχει ήδη συσσωρεύσει ένα χρέος που ήταν δύσκολο να πληρώσει. Κατά τη διάρκεια του Δεκεμβρίου 2009 και Ιανουαρίου 2010, η κυβέρνηση έπρεπε να αναχρηματοδοτήσει 25 δισ. ευρώ από τις αγορές. Όμως, λόγω της κατάστασης της ελληνικής οικονομίας, οι επενδυτές έχασαν την εμπιστοσύνη στα ομόλογα, οι αγοραστές ήταν πολύ δύσκολο να βρεθούν, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να έρθει κοντά στο να κηρύξει πτώχευση και να είναι στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.

»Τότε ήταν που η ελληνική κυβέρνηση στράφηκε προς την ΕΕ. Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2010 η ΕΕ, μαζί με την EΚΤ και το ΔΝΤ, εξέφρασε την ικανοποίησή της και υποστήριξε τις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να ανακτήσει την πλήρη εμπιστοσύνη των αγορών στο εγγύς μέλλον».

Στη συνέχεια περιγράφει την εφαρμογή του μνημονίου και σημειώνει:

«Ωστόσο η Ελλάδα, παρά τις προσπάθειές της μέχρι σήμερα, μόνο εν μέρει κατάφερε να τηρήσει την αυστηρή αναδιάρθρωση και το χρηματοδοτικό πρόγραμμα, και, σε συνδυασμό με την τρέχουσα πολιτική κρίση της, ο φόβος μιας εθνικής χρεοκοπίας στη ζώνη του ευρώ είναι ένα ζήτημα που έχει επιστρέψει στο προσκήνιο τις τελευταίες εβδομάδες».

  

Οι ξένοι, επιχειρώντας να απαντήσουν κατά πόσο η χώρα μας μπορεί να τα καταφέρει, τονίζουν:

«Έχει ευρέως συζητηθεί το κατά πόσον η Ελλάδα χρειάζεται τη νομισματική κυριαρχία της. Κάποιοι λένε ότι αν είχε δικό της νόμισμα, θα μπορούσε να τυπώνει δικά της χρήματα. Έτσι θα μπορούσε να ακολουθήσει μια φορολογική πολιτική προσαρμοσμένη στις εγχώριες ανάγκες, χωρίς να εξαρτάται από τη διεθνή αγορά ομολόγων.

»Πριν από την επιχειρηματολογία σχετικά με το ανωτέρω ερώτημα, κάποιος πρέπει να εξετάσει αν αυτή η κρίση του χρέους θα είχε αποφευχθεί σε περίπτωση που η Ελλάδα δεν είχε αλλάξει το νόμισμά της σε ευρώ.

»Δυστυχώς φαίνεται ότι στα έξι χρόνια πριν από την προσχώρηση στο ευρώ, μόνο το 27% του ελληνικού χρέους ήταν σε δραχμές. Στο τέλος του 2000, λίγο προτού η Ελλάδα ενταχθεί στην ευρωζώνη, το 79% του συνολικού χρέους της ήταν ήδη σε ευρώ και μόλις το 8% σε δραχμές.

»Η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να βελτιώσει την κατάσταση δανεισμού της, προσπαθώντας να συγκεντρώσει τα χρήματα σε δικό της νόμισμα. Έχει αυξήσει ουσιαστικά την εξάρτησή της από το ευρώ, από την ένταξή της στην Ευρωζώνη. Πολύ προτού αρχίσει ο δανεισμός σε νομίσματα διαφορετικά από το δικό του.

»Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει μόνο σε ένα αναπόφευκτο συμπέρασμα ότι ακόμη και αν η Ελλάδα είχε μείνει εκτός της ζώνης του ευρώ, την εξάρτησή της από τον δανεισμό σε ευρώ θα είχε αυξηθεί.

Επομένως, το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι το νόμισμα που η Ελλάδα χρησιμοποιεί, αλλά η υπερβολή του εξωτερικού δανεισμού».

Η επιστροφή στη δραχμή

«Μια αδύναμη δραχμή θα αποκάλυπτε νωρίτερα τη σημερινή κρίση επιταχύνοντας την αύξηση του ελληνικού χρέους όπως έγινε στην περίπτωση της Ισλανδίας.

»Το ελληνικό χρέος είναι εκφρασμένο σε ευρώ, θα πρέπει να αποπληρωθεί σε άλλο νόμισμα από τη δραχμή. Δεν έχει νόημα να πας σε άλλο νόμισμα παρά μόνο αν κηρύξεις στάση πληρωμών στα προηγούμενα χρέη σε ευρώ. Μόνο αθέτηση του προηγούμενου χρέους μπορεί να είναι μια λύση.

»Στην πραγματικότητα, λόγω του ανοικτού χαρακτήρα της ελληνικής οικονομίας η Ελλάδα δεν μπορεί να λύσει το δημοσιονομικό πρόβλημα της με την υποτίμηση, όπως η Αργεντινή έκανε στο τέλος του 2001. Στην Αργεντινή, η υποτίμηση ήταν αναγκαία για την κυβέρνηση να φορολογήσει τις κύριες εξαγωγές και ως εκ τούτου να μειώσει σημαντικά το δημοσιονομικό έλλειμμα».

Στο υποθετικό σενάριο που η Ελλάδα επέστρεφε στη δραχμή για να σταθεροποιήσει την οικονομία της, θα έπρεπε να υποτιμήσει το νόμισμα της.

Οπως σημειώνεται:

»Οταν οι χώρες μπαίνουν σε δημοσιονομικό χάος, υποτιμούν πάντα το νόμισμά τους ώστε να ανασυγκροτήσουν την οικονομία τους. Όμως, ως μέλος της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης, η Ελλάδα δεν έχει εθνικό νόμισμα να υποτιμήσει.

»Σε περίπτωση που η Ελλάδα επανέφερε τη δραχμή, μια υποτίμηση του 40% θα ήταν σχεδόν σίγουρη. Στη συνέχεια, αριθμός επιχειρήσεων στη βιομηχανία και στον τουρισμό θα μπορούσε να γίνει πιο ανταγωνιστικός. Η Ελλάδα θα προσείλκυε περισσότερους τουρίστες, που αποτελούν τη βάση του ελληνικού εισοδήματος.

»Επιπλέον, η υποτίμηση θα αύξανε τις εξαγωγές και θα μείωνε τις εισαγωγές, θα τόνωνε την εγχώρια ζήτηση και θα αντιστάθμιζε τις αρνητικές επιπτώσεις για την απασχόληση και τη δημοσιονομική λιτότητα. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα θα γινόταν πιο ανταγωνιστική όσον αφορά τις εξαγωγές εμπορευμάτων.

»Επίσης θα υπήρχε αύξηση της ζήτησης για τα ελληνικά προϊόντα με επακόλουθη αύξηση του εξαγωγικού εμπορίου και της εσωτερικής παραγωγής.

»Με την υποτίμηση του νομίσματος θα συρρικνωνόταν, επίσης, το τεράστιο εμπορικό έλλειμμα στην Ελλάδα, χωρίς τον επιπλέον προβληματισμό που θα μπορούσε να προκληθεί από τη χρόνια υψηλή ανεργία και χωρίς να γίνουν μεγάλες μειώσεις στο ονομαστικό επίπεδο των ελληνικών μισθών και των  τιμών.

»Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η άρση του ελληνικού ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου χωρίς υποτίμηση θα απαιτούσε μειώσεις μισθών 25% από τους Έλληνες».

Οι τραγικές συνέπειες

Οπως όλοι γνωρίζουν ένα τέτοιο εγχείρημα απόγνωσης, της επιστροφής στη δραχμή, θα είχε τεράστιο κόστος θα οδηγούσε σε βαθύτερη ύφεση, αύξηση της ανεργίας, ως αποτέλεσμα της εκτίναξης των επιτοκίων, και σε οικονομική και κοινωνική αναστάτωση. Επιπλέον, η Ελλάδα θα έπρεπε να αντιμετωπίσει μια παρατεταμένη περίοδο απομόνωσης από τις αγορές. Το πολιτικό κόστος θα ήταν τεράστιο.

Στην έκθεση περιγράφονται όλα συνέβησαν στην Αργεντινή. Μεταξύ άλλων, σημειώνονται τα εξής:

-Η υποτίμηση θα οδηγήσει αυτόματα στην δεσμεύση των καταθέσεων και την υποτίμηση του νομίσματος, σήμερα, σε ποσοστό που υπολογίζεται έως και 40%.

-Η Ελλάδα μπορεί να μην είναι σε θέση να εισάγει πρωτογενή αγαθά, καθώς οι τιμές τους θα αυξηθούν  για την ελληνική δραχμή.

-Οι καταθέσεις σε ευρώ στις ελληνικές τράπεζες θα πρέπει επίσης να μετατραπούν.

Ένα πιο σημαντικό πρόβλημα είναι ότι όλες οι χρηματοοικονομικές συμβάσεις, επί του παρόντος σε ευρώ, θα πρέπει να μετατραπούν σε ένα προκαθορισμένο επίπεδο. Η δυσκολία είναι να συμφωνηθεί η συναλλαγματική ισοτιμία της μετατροπής.

-Εάν αγορές θεωρούν ότι το επίπεδο ήταν πολύ υψηλό, και το νόμισμα μπορεί να υποτιμηθεί, θα υπάρξει εκροή των καταθέσεων από την Ελλάδα προς άλλες χώρες του ευρώ.

-Για την προστασία από ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να επιβάλει περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων και συναλλαγματικούς ελέγχους που θα αποτρέψουν τη μετακίνηση των τραπεζικών καταθέσεων, ακόμη και αν αυτή θα ήταν αντίθετη προς το κοινοτικό δίκαιο.

Ντόμινο στην ευρωζώνη

Εάν η Ελλάδα βγεί από το ευρώ, θα επέλθει το φαινόμενο του ντόμινο. Όπως και η ελληνική οικονομία, η πορτογαλική οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό. Αλλά πώς θα η πορτογαλική ανταγωνιστεί τις πολύ φθηνότερα τον ελληνικό τουρισμό τιμές σε δραχμές, εκτός αν η Πορτογαλία ακολουθήσει και φέρει πίσω το εσκούδο. Το ίδιο σκεπτικό ισχύει και για την Ισπανία που θα σκεφτόταν την πεσέτα;

Αξιοσημείωτη είναι η επισήμανση που αφορά τη στάση της Γερμανίας:

-"Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι την αποβολή μιας χώρας από τη ζώνη του ευρώ, όπως είχε προταθεί κάποια στιγμή τον Μάρτιο του 2010 από τον Γερμανό Καγκελάριο Μέρκελ, ακόμη και τον τελευταίο καιρό, θα ήταν αντίθετη προς τους κανόνες της ΕΕ. Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, καμία χώρα δεν μπορεί να απελαθεί από τη ζώνη του ευρώ".

Ωστόσο σημειώνει ότι "μια εθελοντική αναχώρηση, ειδικά αν συμφωνηθεί με τα άλλα μέλη, είναι δυνατή" κάτι που επί της ουσίας τέθηκε στον κ. Γ. Παπανδρέου στις Κάννες όταν η κυρία Μέρκελ κι ο γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί του είπε ότι το δημοψήφισμα που πρότεινε (σ.σ. και τελικά αποτράπηκε) δεν μπορούσε παρά να έχει το ερώτημα "ναί ή όχι στο ευρώ".

Τι θα γίνει με καταθέσεις, δάνεια, μισθούς και τιμές

Οι εκτιμήσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η κρίση θα έχει πολλά στάδια. Οπως επισημαίνεται στο εφιαλτικό σενάριο της επιστροφής στη δραχμή:

-"δεδομένου ότι όλα τα χρέη δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα εκφράζονται σε ευρώ, ή άλλα ισχυρά νομίσματα, η εισαγωγή μιας νέας δραχμής θα παρέχει μικρή ανάπαυλα στην κρίση. Σε μια τέτοια περίπτωση, όλες οι καταθέσεις σε ευρώ σε τράπεζες που λειτουργούν στην Ελλάδα θα μετατραπούν σε εθνικό νόμισμα, και μόνο οι καταθέσεις σε άλλα νομίσματα (π.χ. δολάρια ΗΠΑ) θα ξεφύγουν από αυτή την αυτόματη μετατροπή.

Με βάση τα παραπάνω είναι καλύτερα να μην κρατήσετε μεγάλους λογαριασμούς Ευρώ σε τράπεζες που λειτουργούν στην Ελλάδα. Μόνο οι καταθέσεις σε άλλο νόμισμα μπορούν να ξεφύγουν. Την ίδια στιγμή οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν πάντα το δικαίωμα να ανοίξουν λογαριασμούς σε Ευρώ ή άλλα ξένα νομίσματα λογαριασμούς της εταιρείας σε άλλες χώρες (π.χ. Κύπρος) και διαχείρισης των επιχειρησιακών αναγκών τους από αυτήν.

Την ίδια στιγμή η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να εκτυπώσει νέο νόμισμα για να καλύψει τις συναλλαγές στη χώρα. Πόσο σύντομα αυτό θα είναι τεχνικά δυνατό, δεν μπορεί να προβλεφθεί.

Ως εκ τούτου, μια μεταβατική περίοδος μπορεί να είναι απαραίτητη και είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί ποια άλλα μέτρα θα μπορούσαν να ληφθούν για την αντιμετώπιση συναλλαγών και λειτουργικές ανάγκες τόσο των πολιτών και των επιχειρήσεων. Σε μια τέτοια περίπτωση οι τράπεζες θα ήταν ευκολότερο να παραμείνουν κλειστές για μια ορισμένη χρονική περίοδο ώστε να καλυφθούν οι απαιτήσεις σε νέο νόμισμα. Πολίτες και τις επιχειρήσεις θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν προβλήματα. Θα βρισκόμαστε σε μία μάλλον χαοτική κατάσταση".

Στη συνέχεια του εφιαλτικού σεναρίου σημειώνονται τα εξής:

-Οι ελληνικές επιχειρήσεις για την εισαγωγή προϊόντων από το εξωτερικό θα επιβαρυνθούν από τη μετατροπή του νέου νομίσματος στο νόμισμα της σύμβασης.

-Λόγω της υποτίμησης του νέου εθνικού νομίσματος, του κόστους, όλες οι πληρωμές θα ήταν υψηλότερες με αποτέλεσμα να αυξάνεται η τιμή πώλησης των προϊόντων της σύμβασης για την ελληνική αγορά.

-Τα τραπεζικά δάνεια θα πρέπει επίσης να μετατραπούν στο νέο εθνικό νόμισμα, γεγονός που δημιουργεί για τις τράπεζες την ανάγκη να επανεξετάσει τις τιμές των τίτλων τους. -Μισθοί, συντάξεις, ενοίκια, κλπ θα πρέπει επίσης να μετατραπεί σε εθνικό νόμισμα.