Το «αγκάθι» της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο

 Του Πάσχου Μανδραβέλη από το medium.gr

Ο ανώνυμος λόγος παρήγαγε βούρκο, αλλά μερικές φορές και διαμάντια. Συνήθως παρήγαγε ταυτόχρονα και τα δύο.
Ποτέ δεν θα μάθουμε με ακρίβεια ποιος υπέγραφε ως Cato, Publius, Caesar, Brutus κ.ά. την περίοδο 1787 - 1788, αλλά ολόκληρη η συζήτηση για το σύνταγμα των υπό σύσταση Ηνωμένων Πολιτειών, σε εφημερίδες κυρίως της Νέας Υόρκης, έγινε με ψευδώνυμα άρθρα. Βεβαίως, όλοι σήμερα γνωρίζουν ότι τα Federalist και Antifederalist Papers γράφτηκαν από τους πατέρες του αμερικανικού έθνους (Alexander Hamilton, James Madison, John Jay, George Clinton κ.ά.) αλλά είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η πιο σημαντική ίσως συζήτηση πολιτικής θεωρίας έγινε ψευδωνύμως. Οπως δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι...
ένα από τα μεγαλύτερα έργα πολιτικής φιλοσοφίας, «Οι δύο πραγματείες περί κυβερνήσεως» του Τζον Λοκ πρωτοκυκλοφόρησε ανώνυμα. Στα δικά μας υπάρχει η «Ελληνική Νομαρχία, ήτοι λόγος περί ελευθερίας» που υπογράφει κάποιος ανώνυμος Ελλην.

Ο ανώνυμος λόγος παρήγαγε βούρκο, αλλά μερικές φορές και διαμάντια. Συνήθως παρήγαγε ταυτόχρονα και τα δύο. Ετσι κι αλλιώς, ολόκληρη η κλασική πολιτική θεωρία της Δύσης ήταν άμεσα συνυφασμένη με την πολιτική δράση, η οποία πολλάκις μεταμορφωνόταν σε ανελέητο πόλεμο που εμπεριείχε προσωπικές επιθέσεις, ύβρεις και συκοφαντίες. Είναι χαρακτηριστικός για την οξύτητα των προσωπικών επιθέσεων ο πόλεμος με ανώνυμα και ψευδώνυμα φυλλάδια που ξέσπασε το 1792 μεταξύ του Alexander Hamilton από την μία και των Thomas Jefferson και James Madison από την άλλη.

Η ανωνυμία και η ψευδωνυμία υπήρξε ιστορικά μέρος της ζωντανής και ζωηρής πολιτικής συζήτησης. Υπήρχε στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη με τα graffiti στους δρόμους, φούντωσε την πρώτη περίοδο της τυπογραφίας με ανώνυμες παμφλέτες για να γίνει εκρηκτική με τη διάχυση του Διαδικτύου. Κάθε τεχνολογική εξέλιξη που ευκόλυνε τον λόγο, διευκόλυνε και την παραγωγή ανώνυμου λόγου. Και όσο προχωράει η τεχνολογία τόσο πιο δύσκολη γίνεται η παρακολούθησή του και από τις αρχές, αλλά και από τους πολίτες. Οι πρώτες δεν μπορούν να επιβάλλουν την «τάξη» (όση, τέλος πάντων, μπορούσαν στην εποχή των μονόδρομων Μέσων) και οι πολίτες δεν μπορούν να τον παρακολουθήσουν λόγω της πληθώρας του. Αν κάποιος έχει διαβάσει δέκα υβριστικά ή συκοφαντικά ανώνυμα σχόλια, τα 'χει διαβάσει όλα.

Το πρόβλημα εντείνεται με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Σήμερα, ακόμη κι αν μπορούσαν να ταυτοποιηθούν ποιοι υπολογιστές δημοσιεύουν κάποια πράγματα, η ανωνυμία μπορεί να εξασφαλιστεί από δημοσιεύσεις που θα γίνονται μέσω internet cafe, αλλά και από την πλατεία Συντάγματος! Με την έλευση των ελεύθερων ασύρματων δικτύων μπορεί να πάει κάποιος απέναντι από το υπουργείο Οικονομικών, να ανοίξει τον φορητό του υπολογιστή και να εξαπολύσει κατά του υπουργού όσες ύβρεις ή συκοφαντίες επιθυμεί. Και οι ασύρματες επικοινωνίες είναι το μέλλον του Διαδικτύου.

Υπάρχουν όμως κι άλλα εργαλεία για να εξασφαλιστεί η ανωνυμία. Ενα είναι οι «anonymous remailers». Αυτοί είναι υπολογιστές διάσπαρτοι σε ολόκληρο τον κόσμο οι οποίοι σβήνουν από τα μηνύματα τα ηλεκτρονικά ίχνη του αποστολέα. Αρα, ακόμη κι αν μπορούσαν να βρεθούν τα ίχνη εκείνων που ανωνύμως χυδαιολογούσαν στα σχόλια του press-gr, θα ήταν αδύνατο αν αυτά περνούσαν από κάποιους «anonymous» ή «pseudony mous remailers». Ισχυρότερο όμως εργαλείο στην υπηρεσία της ανωνυμίας είναι η κρυπτογραφία. Στη δεκαετία του 1990 έγινε μια ιδιότυπη όσο και άγνωστη επανάσταση. Mερικοί ιδεαλιστές πληροφορικοί χρησιμοποίησαν την γνώση της κρυπτογραφίας (που σημειωτέον υπήρχε και υπάρχει στις βιβλιοθήκες των μαθηματικών τμημάτων των πανεπιστημίων) για να φτιάξουν ισχυρά κρυπτογραφικά εργαλεία για τον κάθε πολίτη. Tα εργαλεία αυτά, προς έκπληξη και τρόμο όλων των διωκτικών αρχών του κόσμου μοιράστηκαν και μοιράζονται ευρέως μέσω του Διαδικτύου.

Οπως γίνεται συνολικά με την παγκοσμιοποίηση, το Διαδίκτυο (που είναι μέρος της) αλλάζει ραγδαία τους κανόνες του παιγνιδιού. Η αντιμετώπιση των ζητημάτων που ανακύπτουν προϋποθέτει νέα προσέγγιση, άλλη εκείνης του αείμνηστου Δημήτρη Μαρούδα που απειλούσε να καταρρίψει τους δορυφόρους. Η παλαιά αντίληψη του κράτους «όλα τα σφάζω, όλα τα μαχαιρώνω» ή περνώ νόμους που θα λύσουν προβλήματα που έχουν χαρακτήρα παγκοσμιότητας, το μόνο που επιτυγχάνει είναι να γελοιοποιεί τη χώρα διεθνώς. Ετσι κι αλλιώς ο έλεγχος 40.000 blogs στην Ελλάδα (100 εκατ. παγκοσμίως) είναι δύσκολος...